ՈՒղղափառ տիեզերաժողով՝ սլավոնական եկեղեցիների պայքարը

ՈՒղղափառ եկեղեցիների ներկայացուցիչների պատմական հանդիպումը պիտի կայանա Կրետեում հունիսի 16-27-ին՝ Կոստանդնուպոլսի պատրիարք Բարդուղիմեոս I-ի գլխավորությամբ, որի հետ Մոսկվան դժվարանում է հաշտվել: Այդ «մեծագույն ու սրբազան» իրադարձությունը նախապատրաստվում է համարյա մեկ դար: Սակայն ուղղափառ տիեզերաժողովին մասնակցելու մի քանի եկեղեցիների մերժումը կասկածի տակ է դնում արևելյան քրիստոնյաների հոգևոր հովիվների պատմական հանդիպումը:

Արդեն մեկ ամիս միջոցառման կազմակերպումը կուլիսների հետևում կոշտ քննադատում են պահպանողական պատրիարքները, որ համարում են տիեզերաժողովը «չափազանց էկումենիկ»: Հունիսի 1-ին հրապարակված մամլո հաղորդագրության մեջ բուլղարական Սուրբ Սինոդը (Բուլղարիայի եկեղեցու կոլեգիալ կառավարման ինստիտուտ) կոչ արեց հետաձգել տիեզերաժողովը: Հակառակ դեպքում Բուլղարիայի պատրիարքը կտրականապես հրաժարվում է մասնակցել:

Ինչո՞վ է պայմանավորված ամենավերջին պահին դիրքորոշումների կտրուկ փոփոխությունը: Հայտարարության մեջ, ի թիվս այլ փաստարկների, նշվում է բուլղար հոգևորականների դժգոհությունը «պարտադրված ծրագրից» և կազմակերպումից, որ «կասկածի տակ է դնում ավտոկեֆալ եկեղեցիների հավասարությունը»: Այդ համարձակ ու նույնիսկ հանդուգն քայլը զարմացրեց շատ փորձագետների, սակայն հարուցված շահարկումների համապատկերում բուլղարական ԶԼՄ-ները հունիսի 2-ին հաղորդեցին Մոսկվայի և Համայն Ռուսիո պատրիարք Կիրիլի կոնֆիդենցիալ նամակի մասին, որ բարձրաձայնում է նրա դժգոհությունը նույնանման ձևակերպումներով՝ ինչ բուլղար հոգևորականները: Նամակն ուղղված է Կոստանդնուպոլսի պատրիարք Բարդուղիմեոսին և Կրետե հրավիրված 14 ավտոկեֆալ եկեղեցիների ներկայացուցիչներին ու հնչում է իբրև ուլտիմատում:

Կիրիլը բարձրացնում է սրահում եկեղեցիների ներկայացուցիչների նստելու ձևի հարցը: Ինչպես ենթադրվում է՝ նրանք, բացառությամբ նախագահող Բարդուղիմեոսի, տեղավորվելու են երկու զուգահեռ շարքով: Ռուս ուղղափառ եկեղեցու ղեկավարի կարծիքով՝ դա անընդունելի է, նա կարծում է, որ բոլորը՝ նաև Կոստանդնուպոլսի պատրիարքը, պետք է նստեն կիսաշրջանաձև, որ ավելի լավ է արտահայտում տիեզերաժողովի մասնակիցերի միասնությունն ու հավասարությունը: Ցանկացած այլ տարբերակ Մոսկվայի պատրիարքությունը չի ընդունի և չի մասնակցի տիեզերաժողովին: «Ռուսական եկեղեցին առաջին անգամ չէ, որ բուլղար քույր եկեղեցին օգտագործում է սեփական գործողությունները քողարկելու համար»՝ կարծում է Սոֆիայի «Քրիստոնեությունը և մշակույթը» ամսագրի գլխավոր խմբագիր Տոնի Նիկոլովը: Մյուսների պես՝ նրան ևս հետաքրքրում է՝ դա տիեզերաժողովը խափանելո՞ւ փորձ է, թե՞ «խաղադրույքները բարձրացնելու» տիեզերաժողովից մի քանի օր առաջ:

«Պահանջել կանոնակարգի փոփոխություն, որ քննարկվել է 50 տարի, միանգամայն անիմաստ է: Բացահայտ երևում է սեղանները, ուղղակի և փոխաբերական իմաստով, շրջելու ռուսների ձգտումը՝ վիճարկելու համար Բարդուղիմեոսի հեղինակությունը տիեզերաժողովում՝ հեռանկարում գլխավորելու համար համաշխարհային ուղղափառությունը»: Բնական է, որ բուլղարների բոյկոտից հետո Մոսկվայի պատրիարքությունը Բարդուղիմեոսից պահանջեց տիեզերաժողովից առաջ արտահերթ նիստ գումարել, որպեսզի որոշարկվի տիեզերաժողովի «իրագործելիությունը» վերջին իրադարձությունների լույսի ներքո: Ռուսական Սինոդը հիշեցրեց սեփական դժգոհությունները, նաև՝ վրացիների ու սիրիացիների կասկածները: Կոստանդնուպոլսի պատրիարքը երկուշաբթի օրը սահմանափակվեց չոր պատասխանով՝ մասնակիցներին կոչ անելով «հանգամանքներից բարձր լինել» և տիեզերաժողովին մասնակցել սահմանված ժամկետում: Բայց կկայանա՞ տիեզերաժողովը: «Ինչպես դիվանագիտության մեջ, հիմա ռուսները կարող են իրենց թույլ տալ միջնորդի շքեղությունը կոնֆլիկտում, որ իրենք էլ հրահրել են»՝ կարծում է Տոնի Նիկոլովը: 300 միլիոն ուղղափառների հոգիների համար Մոսկվայի ու Կոստանդնուպոլսի հազարամյա վեճում աստվածաբանական տարակարծությունները հաճախ սերտորեն հյուսվում են գլխավոր գործող անձանց աշխարհաքաղաքական նկրտումներին: Բարդուղիմեոս I-ը առաջվա նման ուղղափառ աշխարհի կանոնիկ օրենքներով ունի «հավասարների մեջ առաջինի» կարգավիճակ, որ հարուցում է Ռուսաստանի նյարդայնությունը, հատկապես երբ Կոստանդնուպոլսի պատրիարքի հովանին խնդրեց ուկրաինական ուղղափառ եկեղեցու մի հատվածը:

«Բյուզանդիոնի» հետ դիմակայության մեջ Մոսկվայի պատրիարքարանը, որ գերազանցում է հավատացյալների թվով, հմտորեն խաղում է սովետական հին կապերի վրա: Ի տարբերություն գործընկերների՝ Կիրիլը նաև ֆինանսական տպավորիչ ռեսուրսներ ունի, որ շռայլորեն տրամադրում է Կրեմլը՝ եկեղեցու մեջ տեսնելով աշխարհի վրա ազդելու լրացուցիչ հարթակ: Վլադիմիր Պուտինի վերջին երազանքը արտահայտում է հին ռուսական ու նույնիսկ սովետական նկրտումները՝ ուղղափառ Վատիկանի ստեղծում Մոսկվայի վերահսկողության տակ, օրինակ, Հունաստանի Աֆոն լեռան վրա, որտեղ վերջերս մեծ հանդիսավորությամբ մուտք գործեց Ռուսաստանի նախագահը:
Ալեքսանդր ԼԵՎԻ, Le Temps, Շվեյցարիա

Հ.Գ. Ռուսներն իրենց համարում են երրորդ Հռոմ, հավելելով, որ չորրորդը չի լինելու, ու միշտ վիճարկել են, թե երկրորդ ու երրորդ Հռոմներից ով է առաջինը լինելու: Առաջին հայացքից աբսուրդ է, որ ինչպես են նստելու հոգևոր հայրերը՝ զուգահե՞ռ, թե՞ կիսաշրջանաձև, հարցը կարող է ձախողել տիեզերաժողովը: Իրականում դա հենց հիմնական հարցն է՝ ո՞վ է գլխավորելու ուղղափառ աշխարհը՝ պատմականորեն առաջինը՝ Կոստանդնուպոլսի պատրիա՞րքը, թե՞ առաջինը լինելու մշտական ցանկություն ունեցող Համայն Ռուսիո և Մոսկվայի ներկա պատրիարքը: Կկայանա՞ տիեզերաժողովը, թե՞ ոչ: Թերևս՝ այո, նույնիսկ եթե ոչ բոլոր եկեղեցիները մասնակցեն: Այս մի շաբաթը ժամանակ է մյուս եկեղեցիների համար՝ որոշելու ո՞ւմ կողմն են՝ Բարդուղիմեոսի՞, թե՞ Կիրիլի: Նկատեցի՞ք, որ Մոսկվան նույն կացնային քաղաքականությունն է գործադրում թե աշխարհիկ, թե հոգևոր կոնֆլիկտներում՝ հրահրել ու սադրել տարաձայնություն, հետո միջնորդել ու հարթել, այդ ընթացքում իրենց խնդիրները լուծելով:
Հայ առաքելական եկեղեցին Կրետեի տիեզերաժողովին չի մասնակցի՝ իբրև առաքելական: Հետաքրքիր է, թե տիեզերաժողովին ինչ վերաբերմունք ունի Վատիկանը, և անձամբ՝ Հռոմի պապ Ֆրանցիսկոսը, հատկապես նոր Վատիկանի ստեղծման ծրագրերին:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ